Erken Çocukluk Döneminde Sosyal Beceri
Sosyal Beceri; Sosyal beceri, bireylerin bulundukları sosyal ortamlara uygun davranmalarına, toplum içerisinde yer edinebilmelerine ve kişilerarası iletişimlerini olumlu bir şekilde gerçekleştirebilmelerine etki eden tutum, davranış ve düşüncelerin genel adıdır.
Sosyal Beceri ile İlgili Kavramlar
Sosyal beceriler ile ilgili kavramların açıklanması, sosyal becerilerin ayrıntılı olarak ifade edilmesi ve anlaşılması açısından büyük önem taşımaktadır. Sosyal beceriler ile ilgili kavramlar; sosyal gelişim, sosyal yeterlik, sosyalleşme, sosyal zeka, sosyal olgunluk, sosyal anksiyete (sosyal fobi) ve empatidir.
***Sosyal Gelişim
Sosyal gelişim, bireyin yaşadığı topluma, grup yaşamının kural ve zorunluluklarına karşı duyarlılık geliştirmesi, bunun sonucunda da yaşadığı kültürde bulunan diğer bireyler ile uyum içinde yaşama sürecidir.
***Sosyal Yeterlik
Sosyal yeterlik, çocukların akranları ile etkileşimlerinde sosyal becerilerini uygun ve etkili bir şekilde kullanabilmeleri, sosyal durumlarda uygun davranışta bulunmak için daha kapsamlı kategorideki bireysel yeteneklerini gösterebilmeleridir.
***Sosyalleşme
Sosyalleşme, çocuğun içinde bulunduğu toplumun inançlarını, tutumlarını ve kendisinden beklediği davranışları öğrenmesi olarak tanımlanmaktadır. Bir diğer tanıma göre ise sosyalleşme, bir grubun üyelerinin, başka bir grubun üyelerinin davranış ve kişiliklerini etkilemesi olarak tanımlanmaktadır.
***Sosyal Zeka
Sosyal zeka, bireyin çevresindeki insanların duygularını, isteklerini ve ihtiyaçlarını anlama, ayırt etme ve karşılama kapasitesi olarak tanımlanmaktadır.
***Sosyal Olgunluk
Bireyin sosyal açıdan yaşına uygun davranışları gösterebilmesi olarak tanımlanan sosyal olgunluk, diğer bireylerin isteklerini, duygularını, düşüncelerini, ihtiyaçlarını göz önünde bulundurmayı içerir.
***Sosyal Anksiyete (Sosyal Fobi)
Sosyal anksiyete (sosyal fobi); çocuğun insanlar karşısında yaşadığı yoğun bir endişe hali olup, aşağılanacağı, utanç duyacağı ya da gülünç duruma düşeceği korkusu yaşama durumu olarak tanımlanmıştır.
***Empati
Empati, diğer insanlarla sağlıklı ilişkiler kurmak için gerekli becerilerden biri olup kişinin kendisini karşısındaki kişinin yerine koyarak olaylara onun açısından bakması, karşısındaki kişinin duygu ve düşüncelerini doğru olarak anlaması, hissetmesi ve bu durumu ona iletme sürecidir.
Sosyal Becerinin Temel Öğeleri
*İletişim Becerileri: Sözel ve sözel olmayan yollarla sağlanır (Seçilen sözcükler ve iletişim mesajları, mimikler, vücut dili, ses tonu)
*Konuşmayı başlatma ve sürdürme: Sohbetin başlaması ve doğru bir şekilde devam etmesi demektir. Akıcı bir sohbetin oluşumu için soru sormak konuşmanın sürdürülmesini ve ilgi çekici hale gelmesini sağlar
*Selamlaşma: İletişimin ilk adımıdır. Selamlaşmanın sözel olmayan öğeleri de “Merhaba” demek kadar önemlidir. (Selam verirken göz teması kurmak, doğru ses tonunu kullanmak).
*Özür dilemek: Sosyal iletişimde zaman zaman her çocuk hata yapabilir. Empati kurabilen ve özgüveni yüksek olan çocuklar özür dilemekte zorlanmaz ve sosyal ilişkilerini bozmadan devam ettirebilir.
*Grupla bir işi yürütme becerileri: Grupta iş bölümüne uyma, grupta sorumluluğunu yerine getirme, başkalarının görüşlerini anlamaya çalışma vb.
*Duygulara yönelik beceriler: Kendi duygularını anlama, duygularını ifade etme, başkalarının duygularını anlama, karşı tarafın kızgınlığı ile başa çıkma, iyi duyguları ifade etme, korku ile başa çıkma vb.
*Saldırgan davranışlarla başa çıkma becerileri: İzin isteme, paylaşma, başkalarına yardım etme, uzlaşma, kızgınlığı kontrol etme, hakkını koruma, savunma, alay etmeyle başa çıkma, kavgadan uzak durma vb.
*Plan yapma ve sorun çözme becerileri: Ne yapacağına karar verme, problemin nedenlerini araştırma, amaç oluşturma, bilgi toplama, karar verme, bir işe yoğunlaşma vb.
Kaynakça
Alisinanoğlu, F. ve Özbey, S. (2011). Okul Öncesi Dönemde Sosyal Beceri ve Problem
Davranış Eğitimi Program Örnekleri, Morpa Kültür Yayınları, İstanbul.
Akkök, F., İlköğretimde Sosyal Becerilerin Geliştirilmesi, Özgür Yayınları, İstanbul, 2010.
Akman, B., Gülay, H., Okul Öncesi Dönemde Sosyal Beceriler, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara, 2009.
Bacanlı, H. (2012). Sosyal Beceri Eğitimi (4.baskı), Pegem Akademi, Ankara.
Bacanlı, H. ve Erdoğan, F. (2003). “Matson çocuklarda sosyal becerileri değerlendirme ölçeğinin (MESSY) Türkçeye uyarlanması”. Kuram ve uygulamada eğitim bilimleri, 3(2), 351-379.
Çağdaş, A. ve Şahin Seçer, Z. (2011). Anne Baba Eğitimi, Eğiten Kitap, Ankara.
Çetin, F., Bilbay, A., Albayrak Kaymak, D., Çocuklarda Sosyal Beceriler, Epsilon Yayınları, İstanbul, 2003.
Goldstein, H., Kaczmarek, L.A. ve English, K.M. (2002). Promoting social communication: Children with developmental disabilities from birth to adolescence. Baltimore, Maryland: Paul H. Brookes Publishing Co, 6.
Gülay, H. (2009). 5-6 yaş çocuklarının sosyal konumlarını etkileyen çeşitli değişkenler. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 106–109.
Gülay, H. ve Akman, B. (2009). Okul öncesi dönemde sosyal beceriler. Ankara: Pegem A Yayıncılık, 14-94.
Heckelman, L. R. ve Schneier, F. R. (1995). Diagnostic issues. Heimberg RG, Liebowitz MR, Hope DA, Schneier FR (eds). Social Phobia: Diagnosis, Assessment and Treatment. The Guilford Press, Newyork.
Ömeroğlu, E. , Büyüköztürk, Ş. , Aydoğan, Y. , Çakan, M. , Özyürek. A. , Akduman. G. G..... Okulöncesi Çocuklar İçin Sosyal Beceri Destek Eğitimi Öğretmen Rehber Kitabı, Fikriala Görsel İletişim Hizmetler. www.fikrialaajans.com
Özyürek, A. Ceylan, Ş. ‘’ Okul Öncesi Çocuklarda Sosyal Becerilerin Desteklenmesi
Konusunda Öğretmen ve Veli Görüşlerinin Belirlenmesi’’. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 35 (Ocak 2014/I), ss. 99-114.
Özyürek, A. Okulöncesi Çocukların Sosyal Beceri Düzeyleri ile Anne Baba Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Millî Eğitim. Sayı 206 Bahar/2015.
Samancı, O. ve Uçan, Z. Çocuklarda Sosyal Beceri Eğitimi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2017 21(1): 281-288
Samancı, O. (2016). Okul ve Hayat Başarısında Ailenin Rolü. Erzurum: Nitel Yayınları.
Ünsal, F. Ö. (2010). Okul Öncesi Eğitim Kurumuna Devam Eden 60-72 Aylık Çocukların
Sosyal Duygusal Uyumları İle Davranış Sorunları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi,
Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi),
İstanbul.
Yıldız, A. (2004). “Ebeveyn Tutumları ve Saldırganlık”, Polis Bilimleri Dergisi 6(3-4): 131-150.
Yiğit, R. ve Yılmaz, H. (2011). “İlköğretim II. kademe öğrencilerinin sosyal beceri düzeyleri ile benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi”. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi 31, 335-347.
