Doğa Etkinliklerini Çocuk Gelişimi Üzerindeki Etkileri
**Yapılan araştırmalar doğa’da geçirilen zamanın çocukların bilişsel, duygusal, sosyal, fiziksel ve ruhsal gelişiminde önemli bir rol üstlendiğini ortaya koymaktadır.
1) Yapılan araştırmalar, açık havanın çocukların fiziksel gelişimlerini sağladığını, hayal güçlerini daha kuvvetlendirdiğini, dikkat sürelerini daha uzattığını, onları daha yaratıcı, işbirliğine daha yatkın ve stressiz yaptığını belirtmektedir.
2) Bazı araştırmalar açık havada ışığın, bağışıklık sistemi için hayati önem taşıyan ve biyolojik saati ayarlayan, beynin bir parçası olan epifiz bezini uyararak mutlu olmayı sağladığını göstermektedir. Açık havada ışık, vitamin D sentezi sağlayan etkisiyle öğrenmeyi ve üretkenliği artırmaktadır.
3) Doğadaki çeşitlilik, çocukların şekil, renk, boyut algısını, nesneler arasında ilişki kurabilme becerisini geliştirebilmektedir. Çocuklar doğayı gözlem yoluyla kendi varlığının ne olduğuna yönelik farkındalık kazanabilmekte ve doğanın düzenini kavrayabilmektedir.
4)Erken çocukluk döneminde gelişim özelliklerinden olan keşif duygusunun desteklemesi, hareket alanının genişletilmesi, temiz hava, toprak, çimen, yaprak, küçük bitki çeşitleri ile açık alanda akranlarıyla geçirdikleri zaman dilimiz gelişim alanlarını bütünsel olarak destekler.
5) Doğal dünya ile etkileşimin sınırlı olması ve doğa deneyimlerinin yetersizliği, çocuklarda bilinmeyen durumlara karşı korku geliştirilmesine neden olabilmektedir. Bu bağlamda erken yaşlarda gerçekleştirilecek doğa deneyimleri, olumsuz algı ve korkularının azalmasında etkili olacaktır.
6) Okul bahçesindeki çocuklar üzerinde yapılan araştırmalar, çocukların yeşil alanlarda daha yaratıcı oyunlar kurup oynadıklarını, daha fazla işbirliği yaptıklarını ve bilişsel yeteneklerini geliştirdiğini göstermiştir.
7) Sınıf ve okul dışında gerçekleştirilecek doğa eğitimi etkinlikleri, çocukların doğayı ve doğadaki çeşitliliği bir bağlam içinde, ilişkiler temelinde algılamalarını; farkındalık ve doğa sevgisi geliştirebilmelerini sağlayacaktır.
**Sınıf ve okul dışı doğa etkinlikleri bilişsel, duyuşsal ve devinimsel alanda, okul öncesi eğitim programının içeriğine dâhil edilmelidir. Dolayısıyla çocuk için, uzaklarda bir yerlerde değil, tanıdığı, anladığı, deneyimlediği, kendisini bir parçası olarak algılayacağı doğa, hem bir öğrenme hem de yaşam alanına dönüşecektir.
8) Araştırmalara göre doğaya yakın yaşamak, manzara izlemek ve doğa ile günlük temas kurmak zeka ve odaklanma üzerinde olumlu etkiler yapıyor.
** Doğayı okul müfredatının bir parçası olarak kullanan okulların matematik, sosyal bilimler, bilim ve sanat alanlarında diğerlerine kıyasla daha başarılı olmaları bunun bir kanıtı.
** Ayrıca okullarda teneffüs süresi uzun olan ülkelerin çocuklarında dikkat eksikliği ve hiperaktivite görülme oranı düşüyor.
9) Araştırmalar en önemli bütüncül gelişim desteği sunan faktörün doğa olduğunu gösteriyor. Doğadaki çocuğun yaratıcılık ve problem çözme becerileri gelişiyor. Yeşil renge maruz kalan çocuk beyinleri daha yaratıcı oyunlar kurabiliyor. Çocuklar doğanın zorlayan yanı ile baş ederken daha çok yardımlaşıyorlar. Grup oyunları doğal bir şekilde ortaya çıkıyor.
10) Doğa ile temas halinde olmanın çocuk gelişimindeki faydaları sadece bilişsel alanda sınırlı kalmıyor. Bu çocukların fiziksel olarak daha aktif oldukları, beslenme konusunda daha bilinçli hareket ettikleri ve akran ilişkilerinde daha saygılı oldukları da araştırmaların bulguları arasında.
11) Tarım faaliyetlerine katılıp, kendi yetiştirdikleri ürünlerle beslenen çocuklar hayatları boyunca daha sağlıklı beslenme eğilimleri gösteriyor.
12) Doğa uyku sorunlarına da iyi geliyor. Çocukların piknik dönüşü araçta uyuyakalmaları bunun en iyi göstergesi. Bir araştırmaya göre, evleri doğaya yakın çocukların kaygı ve depresyon yaşama ihtimali diğerlerine göre çok daha az. Doğada, sınırları genişletilmiş özgür oyun oynama fırsatı bulan çocuklar daha mutlu, daha zeki, daha sosyal ve daha sağlıklı oluyor. Doğa aynı zamanda çocukta öz disiplinin gelişmesini sağlıyor.
13) Yapılan araştırmalara göre; yeşil alanlarda daha fazla zaman geçiren çocuklarda kendini kontrol etme becerisi ve öz disiplin yüksektir.
14) Yapılan araştırmalar doğal oyun alanlarında bulunan çocuklardaki stres ve kaygı seviyelerinin diğer çocuklara göre daha az olduğunu göstermektedir.
Çocuklarda kendilerine güveni, fiziksel ve ruhsal sağlığı, sosyal iletişimi, duyularını, yaratıcılıklarını, hayret ve heyecan duygularını geliştirip, arttırılmasını sağlamaktadır. Çocuklar daha paylaşımcı, daha sakin, daha neşeli ve paylaşımcı olmakta; çocuklara sabır, saygı, sorumluluk, işbirliği duygularını aşılamakta, öğrenmede motivasyonu sağlamakta, empati duygusunun, doğaya saygının gelişmesini sağlamaktadır.
Kaynakça
Çukur, D. (2011), Okulöncesi Çocukluk Döneminde Sağlıklı Gelişimi Destekleyici Dış Mekan Tasarımı. SDÜ Orman Fakültesi Dergisi SDU Faculty of Forestry Journal 2011, 12: 70-76
Flavell vd.,1981; Pillow ve Flavel, 1986; Streri ve Pecheux, 1986; Read vd., 1999; Kılıç, 2004; TSBL, 2008).
Köşker, N. (2019), Okulöncesi Çağlarında Doğa Algısı.
Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 294-308.
Kıldan, O. ve Pektaş, M. (2009), Erken Çocukluk Döneminde Fen ve Doğa İle İlgili Konuların Öğretilmesinde Okulöncesi Öğretmenlerinin Görüşlerinin Belirlenmesi.
Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) Cilt 10, Sayı 1, (2009), (113-127)
Onur, B. (2007). Çocuk Tarih ve Toplum. İmge Kitabevi, Ankara, 428 s.
Özmert E.(2003), Erken Çocukluk Gelişiminin Desteklenmesi. Katkı Pediatri Dergisi 2003; 26: 779-811.
Özmert, E. N.(2005), Erken Çocukluk Gelişiminin Desteklenmesi-II: Çevre. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2005; 48: 337-354
Tuğrul, B., Aral, N., Erkan, S., Etikan, İ., 2001. Altı yaşındaki çocukların görsel algılama düzeylerine frostig gelişimsel görsel algılama eğitim programının etkisinin incelenmesi. Journal of Qafqaz University, 8: 67-84.
UNICEF. The State of the World’s Children 2001.
Yavuzer, H., 2003. Çocuk Psikolojisi (25. Baskı). Remzi Kitabevi, İstanbul, 344 s.
Yörükoğlu, A., 2006. Çocuk Ruh Sağlığı (28. Baskı). Özgür Yayınları, İstanbul, 421 s.
Yurdakök K. (2003), Çevre ve Çocuk Sağlığı: Genel Bakış. Katkı Pediatri Dergisi 2003; 26: 595-609
