ÖDÜL VE CEZANIN ALTERNATİFLERİ

ÖZEL ÇERKEZKÖY NEŞ’E ERBERK ANAOKULU

2021-2022 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI

MAYIS AYI PSİKOLOG YAZISI

Ödül ve Cezanın Alternatifleri

Çocuğunuza sık sık ceza ya da ödül vermek, istediğiniz veya istemediğiniz davranış edinimini sağlamaya çalışırken onun rotasını şaşırtmanıza neden olur. Sizin kazandırmak ya da bıraktırmak istediğiniz davranış onun için hedefe giden yolda bir araçtan ibarettir. Yaptıkları ile değil yaptıklarının sonucuyla ilgilenirler ve muhtemelen bir süre sonra verdiğiniz ödül ya da cezanın onlar için hiçbir anlamı kalmaz.

Cezadan bahsederken, çocuklarımızda farkındalık uyandıran, yaptığı şeyin bir sonucu olduğunu öğreten uygulamaların birçok alternatiften çok daha faydalı olduğunu belirtmek gerekir. Oyuncaklarını toplamadığı için toplayana kadar parka biraz daha geç gidilmesi örnek verilebilir.

Öncelikle rahatsız olduğunuz davranışa karşı kızdığınızı ilk uyarı sinyali olarak söyleyebilirsiniz. Çocuğunuzun kişiliğine dokunmadan, direk davranışını hedef alarak bu davranışın hiç hoşunuza gitmediğini belirtin. ‘Ben alışveriş yaparken yanımdan ayrılıp koşman hiç hoşuma gitmedi.’cümlesindeki gibi hangi davranıştan rahatsızlık duyduğunuzu net bir şekilde ifade edebilirsiniz.

Çocuklara sorunluluk vermek, onları yapılan işe dahil etmek, küçük görevlerle yardımını istemek işinizi kolaylaştıracaktır. Örneğin markette amaçsızca koşan çocuğunuzdan sizin için limon seçmesini isteyebilirsiniz.

Çocuklar kararını kendi verdiği durumlara daha iyi adapte olmaktadırlar. ‘İster yanımda yürü, istersen sepetimi taşımama yardım et.’diyebilirsiniz. Ya da çok zorlandığınız kıyafet giydirme konusunda kıyafet seçimini çocuğunuza bırakmak hem özgüvenine hem de sürece katkı sağlayabilir.

Açıklama yaparken söylemlerinize görsellik katabilirsiniz. Çocuğunuz kapıyı her seferinde çok hızlı bir şekilde kapatıyorsa yavaş kapatmasını söylemenizdense elini kapı tokmağının itsine koyarak ‘Kapıyı böyle açıp, böyle kapatıyoruz.’derseniz daha rahat anlayacaktır.

Ödül ya da cezaya karşı en sık kullanılan ve fayda görülen yöntemlerden biri karşılıklı antlaşmadır. Yapılacak olan aile toplantısında mutlaka herkesi mutlu edecek bir orta yol bulunacaktır. Bunun için öfkenizi kontrol altına alarak esnek düşünmeye çalışmak önemlidir. Örneğin boya kalemleriyle duvarlarınız boyanıyorsa duvarın bir kısmını kartonlarla kaplayıp sadece o kısmı boyayabileceğini söyleyebilir, şahsi dolabınızı karıştırılıyorsa birkaç kullanmadığınız eşyanızı ona teslim edebilir, oyuncaklarını sürekli salona götürüyorsa salondaki bir köşeyi oyun oynama alanı ilan ederek oyuncakların o bölgeden çıkmaması konularında anlaşabilirsiniz.

Tüm bunları yaparken aslında onların bebeklikten yeni çıkmış çocuklar olduklarını unutmayalım ve beklentilerimizi buna göre belirleyelim. Çocuklar söylediklerinizden hoşlanırsa sizi dinler, sözlerinize güvenir ise iş birliği yaparlar.

Çocuğunuzla birlikte mutlu ve daimi iş birlikleri diliyoruz.

Psk. Semiha YILMAZ

Ödül ve Cezanın Alternatifleri

Çocuğunuza sık sık ceza ya da ödül vermek, istediğiniz veya istemediğiniz davranış edinimini sağlamaya çalışırken onun rotasını şaşırtmanıza neden olur. Sizin kazandırmak ya da bıraktırmak istediğiniz davranış onun için hedefe giden yolda bir araçtan ibarettir. Yaptıkları ile değil yaptıklarının sonucuyla ilgilenirler ve muhtemelen bir süre sonra verdiğiniz ödül ya da cezanın onlar için hiçbir anlamı kalmaz.

Cezadan bahsederken, çocuklarımızda farkındalık uyandıran, yaptığı şeyin bir sonucu olduğunu öğreten uygulamaların birçok alternatiften çok daha faydalı olduğunu belirtmek gerekir. Oyuncaklarını toplamadığı için toplayana kadar parka biraz daha geç gidilmesi örnek verilebilir.

Öncelikle rahatsız olduğunuz davranışa karşı kızdığınızı ilk uyarı sinyali olarak söyleyebilirsiniz. Çocuğunuzun kişiliğine dokunmadan, direk davranışını hedef alarak bu davranışın hiç hoşunuza gitmediğini belirtin. ‘Ben alışveriş yaparken yanımdan ayrılıp koşman hiç hoşuma gitmedi.’cümlesindeki gibi hangi davranıştan rahatsızlık duyduğunuzu net bir şekilde ifade edebilirsiniz.

Çocuklara sorunluluk vermek, onları yapılan işe dahil etmek, küçük görevlerle yardımını istemek işinizi kolaylaştıracaktır. Örneğin markette amaçsızca koşan çocuğunuzdan sizin için limon seçmesini isteyebilirsiniz.

Çocuklar kararını kendi verdiği durumlara daha iyi adapte olmaktadırlar. ‘İster yanımda yürü, istersen sepetimi taşımama yardım et.’diyebilirsiniz. Ya da çok zorlandığınız kıyafet giydirme konusunda kıyafet seçimini çocuğunuza bırakmak hem özgüvenine hem de sürece katkı sağlayabilir.

Açıklama yaparken söylemlerinize görsellik katabilirsiniz. Çocuğunuz kapıyı her seferinde çok hızlı bir şekilde kapatıyorsa yavaş kapatmasını söylemenizdense elini kapı tokmağının itsine koyarak ‘Kapıyı böyle açıp, böyle kapatıyoruz.’derseniz daha rahat anlayacaktır.

Ödül ya da cezaya karşı en sık kullanılan ve fayda görülen yöntemlerden biri karşılıklı antlaşmadır. Yapılacak olan aile toplantısında mutlaka herkesi mutlu edecek bir orta yol bulunacaktır. Bunun için öfkenizi kontrol altına alarak esnek düşünmeye çalışmak önemlidir. Örneğin boya kalemleriyle duvarlarınız boyanıyorsa duvarın bir kısmını kartonlarla kaplayıp sadece o kısmı boyayabileceğini söyleyebilir, şahsi dolabınızı karıştırılıyorsa birkaç kullanmadığınız eşyanızı ona teslim edebilir, oyuncaklarını sürekli salona götürüyorsa salondaki bir köşeyi oyun oynama alanı ilan ederek oyuncakların o bölgeden çıkmaması konularında anlaşabilirsiniz.

Tüm bunları yaparken aslında onların bebeklikten yeni çıkmış çocuklar olduklarını unutmayalım ve beklentilerimizi buna göre belirleyelim. Çocuklar söylediklerinizden hoşlanırsa sizi dinler, sözlerinize güvenir ise iş birliği yaparlar.

Çocuğunuzla birlikte mutlu ve daimi iş birlikleri diliyoruz.

Psk. Semiha YILMAZ